‘O, zó werkt het dus? Eerst moet het kind dood?’

Exodus 2:3-5: ‘Toen ze geen kans zag haar zoon nog langer verborgen te houden, nam ze een mand van papyrus, bestreek die met pek en teer, legde het kind erin en zette de mand tussen het riet langs de oever van de Nijl.’

“Elisabeth Marij noemden mijn ouders me, naar de bijbelse Elisabeth en naar mijn oma, die Betsy Marie heette. Ik werd geboren in Aalten en groeide op in het buurtschap Lintelo. Echt het platteland van de Achterhoek dus, midden tussen de weilanden, in de boerderij die mijn ouders van mijn grootouders hadden overgenomen.

Mijn vader was geen boer, maar lasser in de machinebouw. De voormalige koeienstallen verhuurden mijn ouders als caravanopslag. Het ‘varkenshuusje’, waar mijn opa en oma varkens hielden, was onze hangplek; daar stonden banken en draaiden we met vrienden onze eigen muziek.

Mijn opa van moederskant was gek op het fokken van wyandotte-kippen. Hij had ook een legbatterij. Als kind vond ik het wel heftig om te zien hoe die kippen elkaar kaal pikten. Maar mijn grootouders hadden ook twaalf kinderen die ze moesten onderhouden. Tegelijkertijd, in de kerk leerde ik over rentmeesterschap. Hoe kan het dan dat in onze samenleving dieren worden opgesloten en naar de slachterij worden gebracht? Dat botste bij mij. Een beeld van een kippenpoot tussen de tralies, achtergebleven in de legbatterij, staat me nog steeds op het netvlies.

Als gezin waren we lid van de Christelijke Gereformeerde Kerk. Kinderen uit de gemeente gingen vaak helemaal in Apeldoorn naar een reformatorische scholengemeenschap. Omdat mijn ouders niet wilden dat we uren per dag aan het reizen waren, gingen wij in Aalten naar school. Al was dat ook nog zeven kilometer fietsen.

De zondag hielden mijn ouders in ere als traditionele rustdag. Daar heb ik begrip voor vanuit hun geloof, maar als kind vond ik het de saaiste dag van de week. We hadden twee lange diensten en eens in de twee weken club met leeftijdsgenoten. De zondagsrust paste niet zo bij mij; ik wilde er juist op uit. Waarom mag ik op zondag niet voetballen, vroeg ik mij af, terwijl we wel op de fiets naar de kerk gaan? Zo had ik veel meer vragen. Die mochten er wel zijn, maar de antwoorden verwezen altijd naar de Bijbel. Ook op maandag tijdens catechisatie kon ik alles vragen aan de dominee, maar ik kreeg vaak antwoorden die bij mij nog meer vragen opriepen.

Toen ik metalmuziek ontdekte, kwam ik in gewetensnood. Ik vond die muziek zó ongelofelijk mooi! Hoe kan zoiets moois nou zondig zijn? Mocht ik het dan wel of niet luisteren? Ik kwam er niet uit, maar voelde me wel schuldig als ik ernaar luisterde.

Ik vond het lastig om afstand te nemen van de standpunten van mijn ouders. Ik wilde stappen en bandjes kijken, maar dat vonden zij niet altijd fijn. Ik worstelde met het geloof: kan ik dat voor mezelf een plek geven of kies ik mijn eigen weg?

Op school schreef ik een opstel over abortus. Ik worstelde met dat onderwerp. Wanneer is iets in de baarmoeder leven? En is dat leven dan heilig? En als dat zo is, waarom is een dierenleven dan minder waard? Of er werd gecollecteerd voor de derde wereld, maar na de kerkdienst was er geen fair trade koffie. Dat kreeg ik niet bij elkaar.

Na de middelbare school ging ik in Nijmegen eerst antropologie studeren, maar omdat ik vastliep met die studie switchte ik naar filosofie. Daar leerde ik dat de zoektocht naar een antwoord soms belangrijker is dan het antwoord zelf.

Ik voetbal al vanaf m’n tiende en werd in Nijmegen lid van de studentenvoetbalclub. De eerste keer dat ik op zondag voetbalde, voelde dat gek. Mag dat wel zomaar? Toch kwamen mijn ouders tijdens een kampioenschap met de auto naar Nijmegen rijden om te kijken naar de wedstrijd. Ondanks dat het zondag was, kwamen ze omdat het voor mij belangrijk was. Dat ontroert me wel. De support van je meest dierbare in concrete daden is ongelofelijk mooi. Om die reden stemmen ze sinds ik verkiesbaar ben ook op mij in plaats van, zoals daarvoor, op de ChristenUnie.”

‘Toen ik metalmuziek ontdekte, kwam ik in gewetensnood. Ik vond die muziek zó ongelofelijk mooi!’

Exodus 2:11-15: Hij keek om zich heen en toen hij zag dat er niemand in de buurt was sloeg hij de Egyptenaar dood.

“In de politiek is het heel verleidelijk om een trucje uit te halen als niemand kijkt omdat je daar zelf beter van wordt. Je wéét dat het niet klopt en toch doe je het. Het is een valkuil voor ons in de politiek om een tweet over een andere partij nét wat scherper op te schrijven dan nodig is. Of ophef zoeken om het ophef zoeken omdat je weet: ophef wordt beloond.

Ik kan een week lang stukken lezen om een ingewikkelde wet voor te bereiden. Een tweet daarover levert tien likes op. Maar als ik iemand kritisch bevraag, heb ik er duizend. Ongewenst gedrag wordt beloond. Het lijkt er soms bij te horen in de politiek, maar ik probeer juist niet op de persoon te spelen, maar op de inhoud in te gaan.

Vertelt een Kamerlid aan de interruptiemicrofoon een genuanceerd verhaal, dan komt er geen reactie. Doe je dat met opgeheven stem en zet je na afloop een video online, dan word je groot. Sommige partijen dienen onhaalbare moties in waarvan op voorhand al duidelijk is dat die weggestemd zullen worden omdat ze nu eenmaal onuitvoerbaar zijn. Je kunt een motie indienen met het voorstel om een miljard euro uit te trekken voor kinderen in de jeugdzorg. Als partijen vervolgens tegenstemmen, kun je daar online verontwaardigd over doen: ‘Die partijen laten kinderen aan hun lot over!’

Als ik dat iedere week zou doen, zou heel Nederland denken dat Lisa de enige is die voor kinderen opkomt. Tegelijkertijd: ik kan wel tegen jou zeggen dat ik aan zulke spelletjes helemaal niet meedoe, maar dat kan ik niet garanderen. De motie is gedevalueerd doordat er elke keer zo veel worden ingediend, terwijl het niet nodig is. Als GroenLinks-PvdA hebben we om die reden besloten een wat strakkere lijn te hanteren en bijvoorbeeld geen onuitvoerbare moties in te dienen of te steunen. Juist om geen valse beloften te doen.”

Westerveld liet zich in het verleden niet enthousiast uit over een fusie tussen haar partij GroenLinks en de PvdA. ‘De PvdA is niet mijn partij’, zei ze eens in het Reformatorisch Dagblad. Hoe ervaart ze het nu de Tweede Kamerfracties verenigd zijn? “Ik ben inderdaad kritisch geweest. Ik wilde niet dat we ons knalrode én knalgroene profiel zouden kwijtraken. Maar ik was altijd wel voorstander van het samenwerken op links. Maar goed, onze leden hebben hiervoor gekozen. De partij is groter dan ik ben, dus als het merendeel voorstander is, heeft het weinig zin als ik de hakken in het zand zet. In de praktijk gaat het best prima, al hebben we soms flinke discussies. Maar juist debat hoort bij een politieke partij. Bijvoorbeeld als mensen met toch al een dikke portemonnee het meest profiteren van groene maatregelen. Binnen GroenLinks was ik altijd al degene met de ‘rode’ portefeuille. Het is fijn om met deze nieuwe samenstelling nog steviger op te komen voor deze mensen.

Dankzij het samengaan van de fracties kan ik mijn werk beter doen. Vorig jaar, met acht zetels, had ik het echt heel druk, dan zou ik voor dit interview gewoonweg geen tijd gehad hebben. Nu zijn we als fractie veel groter, kunnen we meer doen en hebben we meer invloed. Niettemin blijft het druk. Ik heb zelf geen gezin, maar collega’s wel. Hoe dóén ze het?”

‘Kwetsbare jongeren komen niet op hun trekker naar Den Haag om hun stem te laten horen’

Exodus 15:22: En zij trokken uit tot in de woestijn Sur, en zij gingen drie dagen in de woestijn, en vonden geen water.

“De wanhoop en niet weten of je eruit komt, herken ik vanuit de onderwerpen waar ik mee bezig ben. Een vrouw die met haar pleegdochter voortdurend tegen barrières loopt en is vastgelopen in bureaucratie van behandelaar, verzekeraar en wachtlijsten. Ze vertelde me over haar diepe machteloosheid dat het kind de wachtlijsten niet zal overleven.

Als ouders mij benaderen, weet ik ook niet altijd hoe het moet. Ik moet hen dan als Mozes door de woestijn leiden, maar ik voel me dan óók wanhopig. Ouders sturen me ook rouwkaarten of een bericht als hun kind zelfmoord of euthanasie heeft gepleegd. Zo ken ik een meisje van begin twintig en haar moeder al sinds 2018. Het meisje moest geholpen worden, maar er werd geen passende hulp gevonden. Ze was ‘uitbehandeld’ en mocht euthanasie krijgen. Maar als ons zorgsysteem goed was, was dat helemaal niet nodig geweest.

Noa, van zeventien, was zelf gestopt met eten en drinken en overleed. Dat leidde tot internationale ophef. Daarna werd ik platgebeld door de talkshows.” Ernstige ogen: “Ik dacht: o, zó werkt het dus? Eerst moet het kind dood? Toen ik de jaren daarvoor media-aandacht zocht over de situatie in de jeugdzorg, hadden redacties geen interesse.

Daar word ik wel cynisch van … Kwetsbare jongeren komen niet zo makkelijk naar Den Haag om hun stem te laten horen. In plaats van op hun trekker naar de Tweede Kamer te rijden, hopen ze dat ze het einde van de maand overleven. Mijn onderwerpen zijn niet altijd talkshow-waardig. Maar het Kamerlidmaatschap vraagt van me dat ik mijn stukken lees en het land in trek om mensen te bezoeken!” Westerveld spreekt de laatste zinnen met stemverheffing uit. “Ja, soms word ik er emotioneel van. Ik zie de wanhoop van de ouders. Of ik krijg ’s nachts in bed een berichtje via Insta van een meisje dat me schreef dat ze op dat moment een einde aan haar leven wilde maken. Via de app ben ik in gesprek met haar gebleven; het is goed afgelopen. Ik kon haar in contact brengen met mensen in mijn netwerk. Maar van zulke verhalen lig ik wel wakker; het went nooit.”

Exodus 15:27: Toen kwamen zij te Elim, en daar waren twaalf waterfonteinen, en zeventig palmbomen; en zij legerden zich aldaar aan de wateren.

“Een tijdje geleden was ik op een festivalletje in de Achterhoek, op Camping Jena in Hummelo. Muzikant Gijs Jolink had me ervoor uitgenodigd. Dat zijn oasemomenten voor mij: muziek, met name metal, luisteren op een festival. Tentje mee, backpacken, leuke mensen en speciaalbiertjes drinken. Ik ben natuurlijk opgegroeid met Grolsch, maar hou nu vooral van donkere biertjes als La Chouffe.”

Exodus 4:10: Neemt u mij niet kwalijk, Heer, maar ik ben geen goed spreker.

“Mensen als Jesse Klaver, Rob Jetten of Esther Ouwehand kunnen vanuit hun hart praten. Toen ik net Kamerlid werd, was ik heel zenuwachtig voor debatten, hoewel ik me inhoudelijk goed had voorbereid. Ik wilde niet door de mand vallen. En ik bluf niet; ik roep geen dingen die ik niet weet. Ik kan heel veel dingen niet. Als je daar maar eerlijk en open over bent, vinden mensen dat helemaal prima. Soms hoor ik politici dingen heel overtuigend zeggen, terwijl je weet: het klopt helemaal niet wat je nu zegt. Bij mij is het andersom: ik vind mezelf niet goed in overtuigend praten, maar wat ik zeg heb ik wel gedubbelcheckt. Door alles vooraf goed uit te zoeken, compenseer ik mijn gebrek aan goed kunnen praten, zoals sommige andere politici dat kunnen.

Het baart me grote zorgen dat ingewikkelde debatten door oneliners gekaapt worden. Maar veel discussies lenen zich niet voor makkelijke antwoorden. Verdiep je liever in elkaar, luister en probeer er als politiek samen uit te komen.

Als mensen boos zijn, zijn ze op zoek naar een zondebok. Vluchtelingen krijgen zelfs de schuld van problemen in de jeugdzorg of van seksueel overschrijdend gedrag. Door die zondebokpolitiek is Wilders groot geworden. Ik maak me in deze tijd grote zorgen over de democratie. In Nijmegen studeerde ik af op de filosoof Karl Popper, die ervoor waarschuwde dat de vijanden van democratie niet van buiten komen, maar van binnenuit proberen de democratie stuk te maken. Ik had nooit gedacht dit van zo dichtbij te zien gebeuren, bijvoorbeeld in Kamerdebatten die niet worden gebruikt voor het doel van het debat, maar als podium voor eigen gewin. De uitholling van de democratie zie je ook gebeuren als journalisten vooral berichten over wie wat vindt over wie. Ophef scoort goed in de media, terwijl voor een genuanceerde inbreng minder aandacht is.”

Exodus 3:2: En de Engel des HEEREN verscheen hem in een vuurvlam uit het midden van een braambos.

“Ik denk wel dat ik gelovig ben, maar wel echt op mijn eigen manier. Het is een zoektocht. Ik ga niet naar de kerk, maar lees wel religieuze of filosofische teksten. Iemand als Spinoza worstelde ook met het geloof. Het is leerzaam om daarover te lezen. Of dit interview naar aanleiding van bijbelteksten over Mozes, dat levert een mooi gesprek op. Of dat verhaal over de brandende braamstruik nu wel of niet echt gebeurd is, is niet zo interessant. De vraag is: wat betekent het voor mij?

Ik denk bij deze bijbeltekst aan hoe ik méga onder de indruk kan zijn van muziek, vooral als die in de natuur wordt uitgevoerd, bijvoorbeeld bij een ondergaande zon of in de stromende regen. Zo was ik eens bij een Metallica-concert tijdens Pinkpop terwijl het enorm onweerde en regende. We stonden op het veld en voelden de bliksem. Heel gevaarlijk, natuurlijk. Toen het voorbij was, speelde Metallica een geweldig concert! De muziek en de natuur waren groots en meeslepend. Het was helemaal te gek en overweldigend, net als die ervaring van Mozes bij de braamstruik.”

Deuteronomium 34:4: Dit is het land dat Ik Abraham, Izak en Jakob gezworen heb, zeggende: Uw zaad zal Ik het geven. Ik heb het u met uw ogen doen zien, maar gij zult daarheen niet overgaan.

“Ik schuif het denken over mijn eigen dood graag ver voor me uit. De vraag naar de hemel is belangrijker dan het antwoord of die er wel of niet is. Ik had als kind altijd moeite met hemel en hel. Waarom zou je als christen wel naar de hemel gaan en als moslim niet? Juist als je christen bent, heb je de plicht om zélf na te denken over je daden. Gaat het uiteindelijk om je beloning? Of om wat je hier en nu doet? Als je goed doet, moet je drijfveer niet zijn dat je later naar de hemel mag. Nee, je eigen ethische besef zou de motivatie moeten zijn. Doe gewoon wat moreel goed is.

Ik weet niet of er een hiernamaals is. Het is voor ons niet te bevatten … Ik denk dat we heel veel dingen niet kunnen begrijpen, en dat we niet alles weten vind ik ook mooi. Het leven is een eeuwige zoektocht en dat maakt dat we ons blijven openstellen. Als je de antwoorden al weet, hoef je ook niet verder te leren.”

Praten over zelfmoordgedachten kan anoniem: chat via www.113.nl, bel 113 of bel gratis 0800-0113.

Tweede Kamerlid Lisa Westerveld (42) is namens de GroenLinks-PvdA-fractie woordvoerder jeugdhulp, ggz, gehandicaptenbeleid, cultuur, inclusie en discriminatie. Ze werd twee keer met voorkeurstemmen in de Kamer gekozen. Eerder zat ze namens GroenLinks in de gemeenteraad van Nijmegen. In die stad studeerde Westerveld filosofie.