Yo bro, niet nog woester worden, maar ik ben Theoloog des Vaderlands

Het is zaterdagmiddag en ik was bij de ‘kleine derby’ Eemdijk-IJsselmeervogels. Ik geniet. Het is knus en cosy, met majorettes in de pauze en een heuse fanfare. Maar ook opgefokt, met een grote feesttent, veel lawaai en veel alcohol al om twee uur ’s middags. De arrogante grote voetbalbroer IJsselmeervogels verliest kansloos en na afloop wordt het opgefokter.

Op de terugweg loop ik dus achter de bonkige gast. De politie zondert hem uiteindelijk af en zijn vriend sust ons omstanders. “Hij heeft gebruikt”, zegt hij vergoelijkend. Ik denk stilletjes: ik zou hem graag de rest van de dag volgen. “Yo dude, niet nog woester worden bro, maar ik ben Theoloog des Vaderlands en ik zou graag nog een beetje met je optrekken. Is dat okay?” Waarom? Ik wil weten wat er allemaal door je heen kolkt. Waarom die woede, waarom zo verdwaald? Wat ga je morgen doen? Wie is je moeder?

Op de helft van mijn jaar als guru bangsa (zoals een Indonesische vriend me spottend noemt, volksgoeroe), merk ik dat ik patronen begin te zien. Hoe dichter ik op de huid van mensen kom, des te scherper ik machten waarneem. Op elke plek vertellen mensen me wat de macht in hun verbeelding, in hun gevoel en in hun handelen is. De geest van FC Utrecht, de macht van persoonlijkheidsstoornissen, de ideologisch-politieke strijd, de euforie van de techniek, de mysterieuze muze van de muziek.

Patricia Lockwood, in haar wonderlijke internetroman No one is talking about this, heeft het hier ook over. Ze schreef over de stream–of–a-consciousness. Er stroomt, kolkt, meestal op onbewust niveau, iets door ons heen. Door onze verbeelding, gevoelens en voorkeuren. Door ons poreuze ik, zei Charles Taylor. Machten van techniek, geld, sport, amusement, coke, ideologie, idealen, mode hebben makkelijk toegang tot ons, ze trekken door ons heen. Hoe dichter je op de huid van mensen komt, des te duidelijker je ziet hoe poreus en vatbaar wij zijn. We wear all mankind as our skin. Veel van wat gebeurt, zit ons op de huid en dringt door in de ziel.

‘Het is niet kek en bohemien – ik weet het – maar de gemeenschap is remedie’

Ad Verbrugge spreekt in zijn sterke boek De gezagscrisis over ‘mediale zwermen’. Onze ‘impressionistische spektakeldemocratie’ beweegt zich als een spreeuwenzwerm van hot naar her en individuele mensen deinen daar onrustig in mee. Een belangrijke remedie is – ik weet, het klinkt niet echt bohemien en kek – de gemeenschap. Dat is de bedding tot menswording. Dat voorkomt spreeuwenzwermgedrag. Dat dempt de werking van de machten.

In Brieven uit de hel van C.S. Lewis staat het diabolische advies to keep them busy in the non–essentials of life en occupy their minds. Als je mensen onraakbaar wilt maken voor God, jaag ze dan op, houd ze constant bezig. Inmiddels denk ik dat de grote geloofshooligan een advies daaraan heeft toegevoegd: individualiseer mensen. Maak gemeenschappen stuk, families en gezinnen. Beuk op kerken en schrijf dag in dag uit hoe schandalig-ongeloofwaardig, niet-hip en anachronistisch dat lichaam is. Betover mensen met het ideaal van zelfexpressie en jeugdigheid. Ontlijf ze. Maak ze digitaal. En als je ze zo geïsoleerd hebt, zullen ze zeker lid worden van de ‘zwerm’.

Op de zondag na de kleine derby realiseer ik me de kracht van de gemeenschap. Voor in de kerk staat mijn oudste zoon. Samen met twee andere jonge gasten doet hij belijdenis. Tijdens de dienst besef ik: hij is gevormd in en door deze gemeenschap. Ook in de familie, maar ook hier. Door Koen, de diaken die hovenier is, en ooit een schutting in onze achtertuin plaatste, en ons menneke mocht hem helpen. Door Katja, de ouderling die ook arts is en vlakbij woonde; ze verzorgde ooit een hoofdwond toen hij op een tafel stuiterde. Door Mark, diaken en voetballiefhebber, die hem regelmatig uitnodigde voor een spelletjeszondagavond. Door Jan, onze senior huisvriend, die altijd even vraagt naar de jongens en dat voelen ze. De christelijke gemeente is een alternatief krachtenveld. Dat dempt de macht van coke, media, techniek en geld. Het zorgt voor een andere wording.

Als de kerk dus maar niet op zo’n ‘mediale zwerm’ gaat lijken.