Bidden voor armageddon

Vorige maand deed de EO-documentaire Bidden voor het einde veel stof opwaaien. De film portretteert de rechts-evangelicale Amerikaanse beweging die zich radicaal achter Israël schaart en zich voorbereidt op een armageddon, dat wil zeggen: de eindstrijd tussen Christus en zijn gelovigen aan de ene kant en Satan met alle anderen aan de andere kant. Zo’n onderstroming is er al heel lang in de Verenigde Staten, maar de laatste jaren heeft ze directe politieke invloed verworven. Denk aan radicale eindtijdpredikers als John Hagee en Robert Jeffress, die Donald Trump publiek zegenen en hem binnenskamers van allerlei adviezen voorzien.

Een centrale rol is in de documentaire weggelegd voor Gary Burd, dominee en tevens leider van een motorclub die zijn leden met een gigantisch zwaard tot ridder slaat in de naam van de Vader, de Zoon en de heilige Geest. Zijn gezicht begint te stralen als hij zich voorstelt hoe hij ooit op zijn Harley Davidson naast Jezus op zijn witte paard zal rijden, beiden met een zwaard in de hand om de vijand de keel door te snijden.

Zijn ogen stralen bij de gedachte dat hij ooit, zwaard in de hand, op zijn Harley naast Jezus zal rijden, om de vijand de keel door te snijden

Sjofars en vlaggen

Een cruciale rol in de ideologie en geloofsbeleving van deze mensen speelt het volk Israël. Hun bijeenkomsten zijn gelardeerd met sjofars, Israëlvlaggen en joodse gebedsmantels. We stevenen, zo is het idee, immers onvermijdelijk af op een eindstrijd waarin Israël door de heidense (lees: islamitische) volkeren belaagd zal worden en de VS Israël te hulp zullen schieten. Als de oude grenzen van Israël hersteld zijn, komt de Messias terug. Omdat er niets beters denkbaar is dan dat en het uiteindelijk niet tegen te houden is, proberen deze conservatieve rechtse christenen dit apocalyptische scenario naderbij te brengen (accelerationisme), bijvoorbeeld door het financieren van kolonisten die met geweld land van Palestijnen bezetten en de inwoners verdrijven.

Netanyahu maakt ondertussen dankbaar gebruik van dit extremistische christelijke zionisme. Na meer dan 50.000 doden wordt de oorlog in Gaza alleen nog maar verder opgeschaald. Het laat zich inmiddels niet meer ontkennen dat sprake is van etnische zuivering en een recent NRC-onderzoek laat zien dat wetenschappelijke experts inmiddels ook vrij eensgezind over genocide spreken. Een Amerikaanse achterban met een dikke portemonnee die onvoorwaardelijk aan jouw zijde staat en die geopolitieke gebeurtenissen primair in apocalyptische termen duidt, komt Netanyahu natuurlijk heel goed uit.

Balkonscène

Diezelfde week las ik het jongste boek van Stefan Paas, De weg van vrede, waarin hij bijbels-theologisch verkent wat hij ziet als de kern van het christendom: de weg van vrede gaan zoals Jezus ons die heeft geleerd en wel door verzoening, recht en vreugde. Ook keken we in die week allemaal naar de balkonscène in Rome toen de nieuwe paus Leo XIV voor het eerst het volk toesprak en wel met de woorden La pace sia con tutti voi, ‘vrede zij met u allen!’ Vrede voor Oekraïne en Rusland, vrede voor Israël en Palestina. Het contrast had niet veel groter kunnen zijn: waar de documentaire laat zien hoe sommigen met beroep op bijbels-apocalyptische beelden in tijden van geopolitieke aardverschuivingen angst aanwakkeren en oproepen om naar de wapens te grijpen, wijzen anderen een weg die met een beroep op diezelfde Bijbel zoekt naar verzoening, recht en in vreugde samenleven met de ander.

Wat verklaart deze diametraal tegenovergestelde keuze te midden van hetzelfde geopolitieke geweld? In de documentaire komt ook ene rabbijn Ascherman voorbij, een man die dagelijks bij Palestijnen langsgaat en die om die reden ook regelmatig door Joodse kolonisten wordt afgetuigd. Als hem gevraagd wordt waarom hij dit toch blijft doen, antwoordt hij: ‘Omdat ik echt geloof dat de enige manier waarop er ooit vrede zal zijn, is door hoop te herstellen. Wat hier gebeurt, heeft invloed op de hele wereld.’ Hij heeft zijn hoop op verzoening, recht en vrede nooit opgegeven. Hij is niet verzand in een cynisme dat zegt dat alleen het zwaard nog vrede kan brengen. Ik heb ook nergens in de Bijbel een oproep kunnen vinden om te bidden voor het einde. Wel (in Psalm 122) een oproep om te bidden voor vrede, voor Jeruzalem als stad van vrede en voor állen die van haar houden.